Η πρόληψη του καρκίνου

Ο καρκίνος δεν είναι μία μόνο αρρώστια. Τουλάχιστον 200 διαφορετικά νοσήματα χαρακτηρίζονται ως νεοπλασματικά, δηλαδή καρκίνοι. Για τα περισσότερα απ’ αυτά δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα η ακριβής αιτιολογία τους. Όλες όμως έχουν ένα κοινό παρανομαστή: κάθε νεοπλασματική νόσος αποτελεί διαταραχή σε μοριακό επίπεδο της διαδικασίας φυσιολογικής διαίρεσης και ανανέωσης των κυττάρων.
Μία διαταραχή που ευθύνεται για περίπου το 25% του συνόλου των θανάτων στις αναπτυγμένες χώρες. Στην Ελλάδα, δηλαδή, πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου 25.000 άτομα από διάφορους καρκίνους.

Παρ’ όλα αυτά η επιστήμη έχει κάνει σημαντικά βήματα στην αντιμετώπισή τους. Σήμερα, υπολογίζεται ότι οι μισοί περίπου καρκίνοι μπορούν να θεραπευτούν. Αυτό που όμως είναι ακόμα πιο σημαντικό είναι η διαπίστωση ότι το 80% των καρκίνων οφείλεται σε εξωγενείς αιτίες και ότι το 60% μπορεί να προληφθεί κυρίως μέσω της υγιεινής ζωής και της προστασία του περιβάλλοντος.

Τι σημαίνει υγιεινή ζωή;
Πρώτα απ’ όλα όχι στο τσιγάρο, σωστή διατροφή, σωστό σωματικό βάρος και άσκηση. Το τσιγάρο αποτελεί βασική αιτία καρκινογένεσης γιατί δεν σχετίζεται μόνο με τον καρκίνο του πνεύμονα, αλλά και τους στόματος, του φάρυγγα, της κύστης και του παγκρέατος. Σε ό,τι αφορά τη διατροφή, μελέτη του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, εκτιμά ότι το 60% όλων των περιπτώσεων καρκίνου οφείλεται στη λάθος διατροφή. Η δε μείωση του βάρους, από πολλούς θεωρείται ως η δεύτερη καλύτερη αντικαρκινική στρατηγική μετά το κόψιμο του τσιγάρου. Τα παραπανίσια κιλά σχετίζονται με τον καρκίνο του παχέως εντέρου, των νεφρών, του οισοφάγου και της χοληδόχου κύστης. Αλλά και η άσκηση, επιδρά θετικά στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού, του προστάτη και του παχέως εντέρου.

Υγιεινή όμως ζωή σημαίνει και τακτική διενέργεια των βασικών προληπτικών εξετάσεων. Τέσσερις συχνοί και επικίνδυνοι καρκίνοι μπορούν να αντιμετωπιστούν πολύ πιο αποτελεσματικά εάν διαγνωστούν έγκαιρα, πριν την εκδήλωση κλινικών συμπτωμάτων. Ο καρκίνος του μαστού με την εξέταση μαστού και τη μαστογραφία, ο καρκίνος του παχέως εντέρου με την αιματολογική εξέταση κοπράνων και την κολονοσκόπιση και ο καρκίνος του προστάτη, με το PSA και την ουρολογική εξέταση.

Όμως, και οι βλαβερές ουσίες στην ατμόσφαιρα, η περιβαλλοντική ρύπανση στους χώρους εργασίας, καθώς και το νέφος που μας περιβάλλει είναι μία καρκινογόνος επίθεση ενάντια στο DNA των κυττάρων μας. Γι’ αυτό και η πρόληψη των καρκίνων προϋποθέτει και την αναβάθμιση του φυσικού και εργασιακού περιβάλλοντος. Εξάλλου, το υγιεινό περιβάλλον διευκολύνει και την υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών. Ένας καπνιστής μπορεί πιο εύκολα να κόψει το κάπνισμα όταν εργάζεται σ’ ένα χώρο που απαγορεύεται αυστηρά, όπως και ένας εργαζόμενος μπορεί να επιλέξει υγιεινή διατροφή όταν η καντίνα ή το εστιατόριο της επιχείρησης που εργάζεται διαθέτει και προωθεί υγιεινά διατροφικά προϊόντα.


Γιάννης Τούντας
Αν. Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής
Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής
και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ)